عوامل ایجادی اندوه

عوامل ایجادی اندوه به شکل در قرآن مطرح شده است. عواملی که موجبات حزن و اندوه شخص را فراهم می آورد و در حقیقت آثار آن به خود شخص باز می گردد و عواملی که موجبات اندوه را در دیگری فراهم می آورد و شخص دیگری از عمل و رفتار عامل اندوهگین می گردد و دچار حزن می شود.کسانی که به فعل دیگری اندوهگین می شود کسانی هستند که می توان آنان را اهل درد شمرد؛ زیرا انسان به طور طبیعی از نقص و زشتی در خود و دیگری ناخشنود است. کسانی که در فطرت خود باقی مانده و یا در انسانیت خود به کمال رسیده است ، هنگامی که دیگری را نقصان و یا زشتی می یابند و یا رفتار زشت و نقصان گرای ایشان را می نگرند به درد می آیند و از فرصت سوزی آنان در راه رسیدن به کمال و رهایی از نقص اندوهگین می شوند.همه پیامبران نسبت به امت های خویش این گونه بودند و از رفتار ضد کمالی آنان به درد آمده و اندوهگین می شدند. قرآن در پاره ای از آیات به این مساله پرداخته و علت اندوه و غم پیامبران را تبیین و تحلیل می کند.از این رو استاد مطهری با توجه به آموزه های انسانی بر این باور است که انسان کامل انسان صاحب درد است و از نقصان دیگری اندوهگین می شود و به رنج می افتد. چنان که پیامبر (ص) نسبت به امت خویش این گونه بودند و خود را برای ایمان آوری ایشان به رنج می افکندند. ( لعلک باخع علی نفسک)به نظر می رسد که این نوع از اندوه ، اندوه مثبت و سازنده ای باشد ؛ زیرا کسانی دچار این گونه اندوه می شوند که اهل کمال و از اولیا هستند و در مقام انسانیت خود مانده و یا به کمال رسیده اند؛ اما با این همه به نظر می رسد که این گونه از اندوه نیز امری مثبت و کمالی نیست و آثار آن بر روح و روان آثاری زیانبار است. صاحب درد بودن به عنوان نشانه انسانیت امری است و اندوهی که به دنبال آن پدید می آید امری دیگر است.به هر حال عوامل ایجادی اندوه را می توان به دو دسته عوامل ایجادی در شخص و یا دیگری دسته بندی کرد؛ چنان که می توان به دو دسته عوامل ایجادی اندوه در دنیا و یا در آخرت آن را بخش کرد.